1900 2039
kttpmt@ntt.edu.vn
Tinh dầu có nguồn gốc từ thực vật, chứa nhiều hợp chất có khối lượng phân tử nhỏ, dễ bay hơi và có mùi thơm. Chúng đã được nghiên cứu và ứng dụng rộng rãi trong dược phẩm, mỹ phẩm và thực phẩm. Tinh dầu được lấy từ tất cả các bộ phận của cây. Chúng là chất lỏng, dễ bay hơi, trong suốt và đôi khi có màu. Trong thành phần hóa học của tinh dầu có chứa một số hợp chất có hoạt tính sinh học. Đây được xem là một nguồn thú vị để phát triển bởi khả năng chống viêm, kháng khuẩn, kháng nấm, giảm sưng tấy, chống oxy hóa và bảo vệ thần kinh chống lại các tế bào ung thư. Ngoài ra, tinh dầu và thành phần của chúng còn được nghiên cứu như một loại phụ gia trong ngành công nghiệp thực phẩm. Chúng được sử dụng để thay thế cho các chất chống oxy hóa tổng hợp (hydroxytoluene butylated, hydroxyanisole butylated, propyl gallate) – tác nhân gây ra các tác dụng không mong muốn cho sức khỏe con người.
Các hợp chất có hoạt tính sinh học với ứng dụng tiềm năng trong dược phẩm gồm (e)-cinnamaldehyde (kháng nấm, hình 1.A); menthol và l-menthol (giảm đau, hình 1.B-C); cuminaldehyde (chống ung thư, hình 1.D); eucalyptol và eugenol (chống viêm, hình 1.E-F); thymol, carvacrol và methyl chavicol (chống oxy hóa, hình 1.G-H-I). Một số hợp chất được tìm thấy trong tinh dầu gần đây với các hoạt tính sinh học mới như: các monoterpen (thymol, carvacrol và p-cymene) giúp làm giảm khí phế thủng (emphysema) và giảm viêm phổi; eugenol có hoạt tính chống lại một số ký sinh trùng.
Các hợp chất thiên nhiên từ tinh dầu và hoạt tính sinh học của chúng.
Hoạt tính chống oxy hóa có liên quan đến khả năng ức chế stress oxy hóa. Stress oxy hóa là sự xáo trộn trong cân bằng giữa chất oxy hóa và chất chống oxy hóa. Điều này dẫn đến sự gia tăng các cấu tử oxy hoạt động (ros) như các gốc tự do alkoxyl (RO•), superoxide anion (O2•), hydroxyl (HO•), peroxyl (RO2•) và một số cấu tử nitơ hoạt động (RNS) như nitric oxide (NO•), peroxynitrite (onoo−). Sự hiện diện của stress oxy hóa có liên quan đến một số rối loạn ở người như bệnh alzheimer và ung thư.
Thực vật sử dụng làm gia vị thuộc nhiều họ khác nhau và chứa rất nhiều hợp chất có thể ngăn ngừa stress oxy hóa. Các hợp chất chống oxy hóa bao gồm geraniol, thymol, p-cymene, menthol, eucalyptol và carvacrol. Hoạt tính chống oxy hóa của một số hợp chất được chỉ ra là do sự hiện diện của các nhóm hydroxyl trong cấu trúc của chúng. Các loại cây gia vị được sử dụng phổ biến trong y học cổ truyền thế giới là C. Zeylanicum (quế), M. Piperita (bạc hà), O. Basilicum (húng quế), O. Vulgare (kinh giới), P. Nigrum (tiêu đen), R. Officinalis (hương thảo) và T. Vulgaris (cỏ xạ hương).
Nguồn: Diniz do Nascimento, L., Barbosa de Moraes, A. A., Santana da Costa, K., Pereira Galúcio, J. M., Taube, P. S., Leal Costa, C. M., … & Guerreiro de Faria, L. J. (2020). Bioactive natural compounds and antioxidant activity of essential oils from spice plants: New findings and potential applications. Biomolecules, 10(7), 988.
Tác giả: Phạm Hoàng Danh
